برجام از دریچه بحران اوکراین
تاریخ انتشار: ۲۸ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۸۷۳۹۸۵
دکتر ابراهیم متقی در دنیای اقتصاد نوشت: ساخت نظام جهانی در دوران ریاستجمهوری بایدن با تغییرات نشانهای، انگارهای و کارکردی روبهرو شده است. بایدن تلاش دارد تا شکل جدیدی از سنگربندی نظام جهانی را بهوجود آورد و بر این اساس زمینه انسجام اجتماعی، ساختاری، منطقهای و بینالمللی را فراهم کند. بحران اوکراین فرصت مناسبی برای بایدن به وجودآورد تا از یکسو فشارهای راهبردی علیه ایران را افزایش دهد و از سوی دیگر زمینه برای سنگربندی جدید ساختاری در نظام بینالملل را فراهم آورد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
اگرچه ترامپ درصدد بود تا فضای ائتلافسازی روسیه و ایالات متحده را در نظم جدید جهانی بهوجود آورد، اما بایدن انگارههای متفاوتی را در مقایسه با ترامپ و شکلبندیهای ساختاری نظام جهانی در دستور کار قرار داده است. بحران اوکراین یکی از نشانههای اصلی امنیت در فضای منطقهای و سیاست بینالملل محسوب میشود. شاید بتوان به این موضوع اشاره کرد که بحران اوکراین در زمان محدودی به یکی از تضادهای عینی و تصاعد یابنده در سیاست بین الملل تبدیل شده است.
1- نشانه شناسی ساختاری تسری بحران اوکراین به برجامتحولات امنیت منطقهای اروپا تحتتاثیر بحران اوکراین قرار گرفته است. دگرگونیهای ژئوپلیتیک همواره نقش موثری در ساختیابی نظمهای جدید نظام جهانی ایفا میکند. بحرانهای منطقهای و بینالمللی زمینه لازم را برای همگرایی و واگرایی بین بازیگران سیاسی بهوجود میآورد. تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، بحران امنیتی حاصل از آن و همچنین واکنش اتحادیه اروپا بهعنوان یک بازیگر سیاسی مستقل از کشورهای اروپایی را شاید بتوان در مسیری که اتحادیه اروپا از زمان شکلگیری طی کرده است، یک نقطه عطف دانست.
بحران اوکراین جنگ سرد جدیدی را در سیاست جهانی بهوجود آورده که انعکاس رقابت بازیگران برای دستیابی به «هژمونی منطقهای» و «هژمونی جهانی» است. بحران اوکراین را میتوان در زمره نشانههای جدید بحران منطقهای در سیاست بینالملل دانست که تاثیر خود را بر منافع و امنیت ملی ایران به جا گذاشته است. بحران اوکراین زمینه تعلیق و توقف نسبی مذاکرات برجام را فراهم آورد. تداوم بحران اوکراین و نقشیابی ایران، نشانههایی از تهدید علیه جمهوری اسلامی بهدلیل همکاریهای ژئوپلیتیک و راهبردی با روسیه را در جنگ سرد جدید آمریکا و روسیه اجتنابناپذیر ساخته است.
الگوهای کنش آمریکا، روسیه و اتحادیه اروپا در ارتباط با اوکراین بیانگر آن است که تحولات این کشور در فرآیند عدم اطمینان راهبردی قرار گرفته است. اگرچه زمینه برای مذاکره و ملاقات مقامات سیاست خارجی آمریکا و روسیه بهوجود آمده است، اما چنین فرآیندی به مفهوم حل زودهنگام و مسالمتآمیز بحران اوکراین تلقی نمیشود. رویکرد مقامات آمریکایی و اروپایی از نوامبر2022 بهگونه تدریجی ماهیت تعارضی بیشتری نسبت به سیاستهای ایران پیدا کرده است.
ادبیات بهکار گرفتهشده از سوی مقامهای آمریکایی و اروپایی بیانگر این واقعیت است که جنگ سرد آمریکا و روسیه به حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی ایران تسری پیدا کرده است. شکلگیری جنگ سرد جدید در روابط آمریکا و روسیه؛ هماکنون تاثیر عملی خود را در مذاکرات برجام و نتایج احتمالی مربوط به آن به جا گذاشته است. سنگربندی آمریکا و روسیه نیازمند مقابله با نیروها و مجموعههایی است که در حاشیه رقابتهای ژئوپلیتیک قرار دارند. همانگونهای که مصدق در سال1332 قربانی رقابتهای ژئوپلیتیک آمریکا و اتحاد شوروی شد، هم اکنون انگشت نشانه آمریکا و انگلیس در ارتباط با ایران شکل گرفته است و تداوم پیدا خواهد کرد.
2- برجام و تصاعد بحران اوکراینرهبران سیاسی اروپا در سال2022 با نشانههایی از کنش تردیدآمیز در ارتباط با ایران و برجام رفتار کردهاند. موضوع برجام به گونه تدریجی تابعی از رقابتهای ساختاری سیاست بینالملل شد. جدال سیاسی و ژئوپلیتیک کشورهای اروپایی و روسیه، بحرانهای منطقهای را گسترش داده است. در فرآیند بحران امنیتی جدید امکان مدیریت چالشهای اقتصادی و امنیتی ایران در چارچوب برجام، با نشانههای جدیدی از ابهام ساختاری در نظام بینالملل مواجه شده است.
امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه همان زمان گفت ناتو دچار «مرگ مغزی» شده است. هایکو ماس، وزیرخارجه وقت آلمان هم خواستار «دوره درمانی جوانسازی» برای ناتو شده که از نظر او «بیمه زندگی اروپاست». سفیر فرانسه در برلین میگوید مکرون میخواهد با «شوکه» کردن متحدان ناتو، توان نظامی اروپا را افزایش دهد. در آن زمان اعلام شد دولت فرانسه قصد دارد بند حمایت نظامی در معاهده اتحادیه اروپا را گسترش دهد. برخی از کشورهای اروپایی از جمله فرانسه درصدد برآمدند تا برای مدیریت بحران اوکراین از سازوکارهای میانجیگری استفاده کنند. تاریخ همکاریهای فرانسه و روسیه ایجاب میکرد تا مکرون نقش فعالی در این ارتباط ایفا کند. درحالیکه پوتین از سازوکارهای کنش ژئوپلیتیک براساس معادله قدرت بهره گرفت و نسبت به سفر مکرون بیتوجه باقی ماند. از نظر وزارت خارجه فرانسه، ابتکارات سیاسی این کشور امکان خواهد داشت که بتواند متحدان خود را متقاعد سازد که «زیر چتر» یک قدرت اتمی متحد شوند و از این طریق به شکل جدیدی از کنش تعاملی با روسیه نائل شوند. چنین رویکردی هماکنون کارکرد خود را از دست داده و زمینه ظهور بحرانهای جدید را اجتنابناپذیر ساخته است.
3- ایران، بحران اوکراین و آینده دیپلماسی هستهایدیپلماسی هستهای ایران را میتوان بهعنوان یکی از شاخصهای کنش همکاریجویانه و موازنهگرایانه ایران در محیط منطقهای و سیاست بینالملل دانست. تصاعد بحران در هر شرایطی میتواند زمینه لازم را برای ظهور بازیگران و نیروهایی به وجود آورد که تاثیر خود را در سیاست و امنیت جهانی بهجا میگذارد. در چنین شرایطی بود که بایدن در سوم مارس2022 قانون اضطراری اعمال محدودیتهای اقتصادی آمریکا علیه ایران را برای یک سال دیگر تمدید کرد. براساس قانون1995 ایران بهعنوان بازیگر تهدیدکننده منافع ملی آمریکا معرفی شد که باید از سازوکارها و قواعد محدودکننده علیه جمهوری اسلامی بهره گرفت.
نتیجهشکلگیری جنگ سرد جدید در روابط آمریکا، اروپا و روسیه چالشهای امنیتی فزایندهای را بهوجود خواهد آورد. واقعیت آن است که ایالاتمتحده، اروپا، ناتو و روسیه هیچ یک نتوانستند شکل مناسبی از مدیریت بحران را برای کنترل خشونت در دستور کار قرار دهند. به همین دلیل است که عدهای از تحلیلگران به این موضوع اشاره دارند که آمریکا از سازوکارهای «تلهگذاری تاکتیکی» برای درگیرسازی روسیه در نبردی منطقهای بهره گرفته است.
بحران اوکراین بسیاری از تحلیلگران موضوعات منطقهای و بینالمللی را با نشانههایی از شوک و ابهام روبهرو ساخت. تحلیلهای ارائهشده در سه ماه گذشته هیچ گاه معطوف به کنش نظامی و اقدامات ژئوپلیتیک در اوکراین نبوده است. جابهجایی نیروهای نظامی روسیه به سمت مرز اوکراین به موازات دیپلماسی چندجانبه شکل گرفته بود. واکنش ناتو و ایالاتمتحده در برابر تحرک نظامی و ژئوپلیتیک روسیه در ابتدا ماهیت انفعالی داشت که بهگونه تدریجی تحتتاثیر سیاستهای ژئوپلیتیک و راهبردی انگلیس متحول شد.
انگلیس نقش موثری در جداسازی کشورهای مستقل مشترکالمنافع که متحد امنیتی و منطقهای روسیه بودهاند، ایفا کرده است. گسترش روند غربگرایی اوکراین بدون توجه به شکلبندیهای ژئوپلیتیک انجام گرفت و زمینه واکنش پرشدت روسیه را بهوجود آورد. روسیه همواره تلاش دارد تا موضوع امنیت منطقهای خود را از طریق سازوکارهای نظامی شکل دهد و مدیریت کند. دکترین نظامی و امنیتی روسیه که در سال2017 بازخوانی شد، بر ضرورت مقابله پرشدت با تهدیدات منطقهای تاکید داشته است. چنین رویکردی با واکنش همهجانبه انگلیس روبهرو شده و این امر منازعه منطقهای اوکراین را تشدید کرده است. افزایش تضادهای سیاسی انگلیس، فرانسه و آلمان با ایران بیانگر این واقعیت است که شکل جدیدی از معادله رفتاری در روابط قدرتهای بزرگ با جمهوری اسلامی در حال ظهور و تکامل است. گرایش ژئوپلیتیک و راهبردی ایران به روسیه را میتوان در زمره موضوعات و چالشهایی دانست که سیاست جهانی با آن درگیر بوده و تاثیر خود را بر الگوی کنش ارتباطی ایران با جهان غرب و برنامه جامع اقدام مشترک به جا گذاشته است.
در شرایط موجود حتی رافائل گروسی نیز تمایل چندانی به بازتولید دیپلماسی هستهای نشان نداده است و این موضوع به مفهوم کنارهگیری مرحلهای کشورهای اروپایی و نهادهای بینالمللی در ارتباط با ایران و دیپلماسی هستهای مربوط به آن محسوب میشود. در چنین شرایطی میتوان به این موضوع اشاره کرد که انگلیس و آلمان نیز از ادبیات مقابله با سیاست داخلی، منطقهای و دیپلماسی هستهای ایران بهره گرفتهاند. اجماعسازی تروئیکای اروپایی نشانه خوبی برای دیپلماسی هستهای ایران محسوب نمیشود.
منبع: فرارو
کلیدواژه: بحران اوکراین ابراهیم متقی برجام دیپلماسی هسته ای کشورهای اروپایی سیاست بین الملل آمریکا و روسیه بحران اوکراین اتحادیه اروپا جنگ سرد جدید وجود آورد بین المللی نظام جهانی منطقه ای
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۸۷۳۹۸۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
درخواست بلینکن از رئیس جمهور چین درباره ایران
آفتابنیوز :
آنتونی بلینکن وزیر خارجه دولت جو بایدن که به چین سفر کرده است، روز جمعه در پکن با شی جین پینگ، رئیس جمهوری این کشور دیدار و گفتگو کرد و گفت که در خصوص چگونگی نقش سازنده چین در «بازدارندگی حکومت ایران» و گروههای وابسته به آن در تشدید تنشها در خاورمیانه (غرب آسیا) گفتگو کرده است.
بلینکن تصریح کرد: «من فکر میکنم روابطی که چین [با حکومت ایران]دارد میتواند در تلاش برای آرام کردن تنش، جلوگیری از تشدید و گسترش آن مثبت باشد و ما توافق کردیم که به طور منظم در باره این موضوع در ارتبط باشیم و مطمئنم که این طور خواهد بود.»
وزیر خارجه آمریکا در جمع خبرنگاران در عین حال، چین را متهم کرد که با تداوم ارسال اقلامی که روسیه میتواند از آنها در ساخت تسلیحات استفاده کند، به این کشور در ادامه حملات به اوکراین کمک میکند.
او مدعی شد: چین با تامین ریزتراشهها و قطعات مکانیکی که میتواند برای اهداف نظامی استفاده شود به روسیه در این جنگ کمک میکند.
بلینکن در گفتگو با شبکه خبری سی ان ان آمریکا نیز در پایان این سفر گفت که از دیدار خود برای مطرح کردن نگرانیهای دولت بایدن در مورد حمایت چین از پایگاه صنعتی دفاعی روسیه استفاده و تاکید کرده است که در صورت حمایت، اقدامات بیشتری از سوی واشنگتن مانند گسترش تحریمهای موجود علیه بیش از ۱۰۰ نهاد و فرد چینی انجام خواهد شد.
آمریکا ادعا میکند که حمایت چین، روسیه را قادر میسازد تا تولید تانک، مهمات و خودروهای زرهی را افزایش دهد و به حمله خود به اوکراین ادامه دهد.
بلینکن افزود: «ما به چین گفتیم که اگر این حمایت متوقف نشود، اقدامات را افزایش خواهیم داد و احتمالا سایر کشورها نیز این کار را خواهند کرد. ما به دنبال این هستیم که آنها این حمایت را متوقف کنند، و اگر این کار را نکردند، ما اقدام خواهیم کرد.»
وزیر خارجه آمریکا از ارائه جدول زمانی برای اقدامات بیشتر خودداری کرد و گفت که همتایان چینی او نقش این کالاها را در جنگ اوکراین بی اثر دانسته اند، اما این کالاها را تجارت با روسیه توصیف کرده و گفته اند که موفقیت مسکو به چین بستگی ندارد.
پکن پیش از این از آمریکا به عنوان «اتهامات بی اساس» درباره «تجارت و مبادلات عادی اقتصادی» بین چین و روسیه انتقاد کرده بود.
چین مدتها اعلام کرده است که در جنگ اوکراین بی طرف است و همچنان خود را به عنوان یک میانجی بالقوه صلح در مناقشه معرفی میکند، درحالی که از زمان آغاز جنگ روابط اقتصادی، استراتژیک و دیپلماتیک خود را با روسیه تقویت کرده است.
منبع: خبرگزاری ایرنا